ШТО СЕ ЧИТА?: „Acts of Service“ од Lillian Fishman

Пишува: Теодор Тасевски

„Твоето тело не е храм. Луна парк е. Уживај во вртелешките.“

– Антони Бурден

Сексот во литературата отсекогаш бил моќно средство за искажување нешто друго освен самиот секс – моќ, интимност, грев итн. Се разбира, сексот како метафора не е секогаш умешно изведен. Преголемата графичност може многу лесно да доведе до нејасност во целта, постигнувајќи контраефект, или да нѐ натера да се запрашаме со каква намера  е вметната секс-сцената токму на тоа место или воопшто во книгата. Постојат и таквите кои преку сексот во своето дело сакаат, не толку суптилно колку што мислат, да си ги задоволат сопствените фантазии. 

Третата категорија е категорија во која совршено се сместува Лилијан Фишман, која во книгата „Услужни чинови“ (Acts of Service) на маестрален начин ни покажува како сексот, наместо да служи секогаш како алузија кон нешто друго (нешто од т.н. повисока вредност), може и да постои како токму тоа што е, а без притоа да делува вулгарно, непотребно или исфорсирано на место каде што не припаѓа. 

Книгата нè запознава со Ив, која една вечер одлучува да објави голи слики од себе и, кога ќе добие коментар од Нејтан и Оливија, започнува неконвенционална сексуална врска со парот зад грбот на својата тогашна девојка Роми. Сексуалните сцени имаат своја добро дефинирана улога и ни даваат поглед кон тоа што самиот секс, без какво било преносно значење, може да ни придонесе од литературна гледна точка. Овде сексот се разгледува од аспект на идеологија, политика и морал, за потоа да може и да се отстранат овие леќи и да се разгледува сам по себе. 

Суета 

Често кога сум се чувствувал несигурно во сопственото тело или изглед сум го добивал истиот одговор како некојаси утеха: „Важно е тоа што е внатре“. Секако, неспорно е дека ништо не е замена за општочовечката добрина, но не постои човек кој во некој даден момент не посакал да се почувствува комотно во сопствената кожа, да биде посакуван, физички привлечен. И покрај делумната недоверливост на нараторот, книгата ни отвора можност да погледнеме кон суетата, не како инхерентно лоша карактеристика, туку како дел од нашиот живот што бара да биде задоволен одвреме-навреме. 

„The primary fantasy that followed me everywhere was a vision in which I was naked, lined up in a row of twenty girls, a hundred girls, as many naked girls as would fit inside the room I was in—the café, the lobby of Romi’s building, the subway car. Opposite the line of girls was a man who scrutinized us. I can’t tell you what this man looked like. He was nondescript, symbolic. I would never actually fuck him. After about thirty seconds he pointed, without equivocating, at me.“

Освен суетата, освен желбата за телесна привлечност, ја имаме и самата потреба од дејствување врз сексуалните нагони – исполнување на одредени сексуални желби и фантазии кои често се потиснуваат, дали поради надворешни влијанија или внатрешни идеи за тоа што значи здрав сексуален живот. Но, и тука книгата охрабрува некакво ослободување, сè додека тие сексуални чинови се консензуални и без последици кон сите засегнати. А, колку всушност реалните постапки на ликовите во книгата се без последици е посебна тема за разгледување.

„But was I still a person who would deny what I felt simply because I disliked it? That impulse felt broken to me now, childish.“

Дихотомиja

Една споредба која е константна низ целата книга е таа помеѓу односите што главниот лик Ив, како жена, ги има со други жени и оние што ги има со мажи. Врската која ја има со својата тогашна девојка ја споредува со религија, каде што таа е обожувателот и обожената во исто време. Ја гледа Роми како некое совршено божество кое никогаш не отстапува од правиот пат и како недостижна добрина. Нешто што ѝ создава чувства на самокритика, но и на несигурност. Таа за неа претставува слика за како треба да изгледа и да се однесува човек во одредена сексуална и/или романтична врска.

„I was both envious of and baffled by her apparently effortless stability. She so often wanted exactly what it seemed she was supposed to want and then enjoyed it once she got it.“

Од друга страна, од страната на обожуваното, таа сексот со Роми го доживува како должност наложена од повисока сила, наместо од чисто човечки нагони и желби. Свесна е дека љубовта и желбата се присутни, но не добива прилика да излезе од рутината. Нешто што го добива од прилично нестабилниот однос со Нејтан и Оливија, тоа да биде посакувана, да биде видена за својот физички изглед и сексуален потенцијал. 

Идеологии

Како што ја читаме книгата, воочуваме колку, всушност, сексот е водилка за скоро сите одлуки на Ив. Суетата, а и самата потреба од секс, ја носат во ситуација во која таа е приморана да преиспита извесни свои карактеристики во кои таа била убедена целиот свој живот.

„Watching her I wondered whether it was the act that mattered most to her: It was abjection itself, becoming completely, and with ardor, the anonymous hole.“

Оваа забелешка од страна на Ив за начинот на кој Оливија му се предава на Нејтан отвора мошне интересна перспектива кон самите идеолошки потреси кои Ив ги доживува за време на односот со парот, кој е очигледно изграден според машкиот поглед. Овој внатрешен конфликт започнува кога дознава дека, всушност, Нејтан е тој кој ја посакувал, а Оливија (девојката што ја интересира повеќе и што всушност и прва започна комуникација со неа) само постапувала според неговите желби. Ив, од една страна, посакува да може да се препушти на задоволствата на ист начин како и Оливија – без резерва и без грижа за дали постапува спротивно на каква било идеологија – но, од друга страна, не може да го отфрли чувството дека она што го прави ја негира нејзината позиција како феминистка, како и нејзиниот дотогашен идентитет како лезбејка. Второто нешто што ја загрижува, и што не се воздржува да го изусти пред Нејтан, е неговата надмоќ врз Оливија и самата ситуација во која таа се наоѓа. Тој  доминира во скоро секој аспект од нејзиниот живот: нејзината работа, нејзината уметност и нејзиниот сексуален живот. Ова ја тера Ив, а и нас читателите, да се запрашаме што е тоа што  Оливија го посакува и дали навистина поскува ваков однос или е тој наметнат од страна на Нејтан, општеството или некои усвоени патријархални размислувања. 

Книгата нема едно дефинитивно толкување, како за самата идеја зад неа, така и за одлуките на главниот лик и нивната мотивација, но едно нешто што се јави како дилема во разговор со скоро сите што ги познавам што ја прочитаа книгата беше прашањето колку од тоа што го посакуваме е наша сопствена свест, а колку е поттикнато од надворешни фактори. Што посакуваме, а што мислиме дека треба да посакуваме? Дали е возможно она што го посакуваме за себе да ја поништи нашата идеологија и колку таквиот хипокритизам е оправдан? 

„We love what disturbs us if it chooses us and tells us how we matter. Don’t we love a cashed check, a passport, the touch of a president’s hand, though each pleasure rests on a cruelty just beyond our sight? The finger points, without equivocating, at us, and we wonder at being chosen. When I thought of Nathan now I could think only of two things in tandem, never one without the other, never anything else: the richness of what he had given me and his happy, mysterious freedom, his nakedness in the bedroom uptown and right beside it the car and the open road I envisioned him driving down. His was the greatest act of service I had ever received.“